Ben jij reactief of proactief?

In essentie komt het erop neer dat je bij proactief gedrag initiatief neemt en probeert gebeurtenissen te beïnvloeden door je te richten op eigen gedrag en gedachten waar je invloed op hebt. Bij reactief gedrag gebeurt er iets, neem je iets waar en reageer je daar automatisch, vanuit je oude patronen op. Je hebt de neiging om gebeurtenissen toe te schrijven aan anderen of externe omstandigheden.

Reactief gedrag

Het basisprincipe van gedrag is als volgt: we ontvangen allerlei prikkels via onze zintuigen. We zien, horen, ruiken, proeven en voelen van alles. En we doen iets met die prikkels: we verwerken ze in onze hersenen. Op het moment dat we die prikkels hebben verwerkt, vertonen we gedrag, en dat gedrag is weer grotendeels bepalend voor het resultaat. Een voorbeeld. Je spreekt iemand, of iemand stuurt je een mailtje, en die persoon meldt plompverloren dat hij je irritant vindt. Reactief gedrag zou in zo’n geval een bijzonder verontwaardigd “Hoezo ben ik irritant?” zijn. Je schiet meteen in de verdediging en gaat fel de discussie aan. Zo zeggen reactieve mensen ook vaker: “Zo ben ik nu eenmaal” of “daar kan ik niets aan doen want…” en “ze hebben daar nu eenmaal voor gekozen…”. Ze zijn vaak niet de beslisser en laten het afhangen van anderen wat er wordt gedaan.

Proactief gedrag

Bij pro activiteit ga je er over nadenken wat het ideale eindresultaat is. Wat je doet, is al van tevoren een bewuste keuze maken. En op het moment dat er dan een prikkel is, bedenk je eerst – bewust – hoe je ook alweer wilde reageren, en pas dán vertoon je het bewust gekozen gedrag, waardoor je een bepaald resultaat bereikt. Door van tevoren na te denken over hoe je wilt reageren, kun je ervoor zorgen dat het resultaat verandert. Doe je dat niet, zul je automatisch in je oude patronen vervallen en zul je de oude dingen doen. Proactieve mensen zeggen vaak: “als ik kijk naar onze doelstellingen dan ga ik…”, “dit kan de volgende keer anders, zo ga ik het doen…” en “ik kan dat bereiken door…”.

Een nieuwe gedragsstrategie

Als je in het leven andere resultaten wilt bereiken, of dat nu is in je relaties, je financiën, of je gezondheid, dan is het heel belangrijk om proactief te worden. Anders houd je het oude gedrag namelijk in stand. Als je nieuwe resultaten wilt bereiken, zul je nieuw gedrag moeten creëren, en dat begint bij het maken van een bewuste keuze.
De sleutel tot proactief gedrag is het hebben van een bepaalde strategie, een gedragsstrategie, die anders is dan voorheen. Stel je voor dat je regelmatig feedback geeft. Vroeger zei je altijd: “Ik vind dat je het helemaal verkeerd hebt gedaan”, waarop de ander dan meteen in de verdediging schoot. Is dat een effectieve communicatiestrategie? Natuurlijk niet.
Nu is de hamvraag of je ook een andere manier kunt bedenken om feedback te geven. Want als je gedragsstrategie niet verandert, kun je wel pro actiever worden, maar verandert er niets aan het eindresultaat. Je zult jezelf dus een nieuwe feedbackstrategie moeten aanleren, bijvoorbeeld het benoemen van gedrag en effect: “Dit gaat er mis, en daardoor ervaar ik dát.” Op het moment dat je proactief gedrag gaat vertonen én je een andere gedragsstrategie hebt, dán kun je je resultaat beïnvloeden. En daarom is het zo belangrijk dat je wanneer je gedrag wilt veranderen (voor jezelf, in teams of in een organisatie) niet alleen stuurt op bewustwording van het gewenste resultaat, maar dat je ook competenties traint, zodat mensen de mogelijkheid krijgen om ook daadwerkelijk te veranderen. En als dat lukt, kun je het resultaat beïnvloeden.